Μεσολόγγι (1823 – 1826)

Στο Μεσολόγγι η πρώτη προσπάθεια ίδρυσης τυπογραφείου έγινε από τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, που γνωρίζοντας τη σημασία της τυπογραφίας για τη στήριξη του Αγώνα φέρνει ένα πιεστήριο από την Πίζα το 1821. Ο Μαυροκορδάτος είχε επιλέξει το Μεσολόγγι ως έδρα του διοικητικού σχηματισμού που θα ιδρύσει στις 9 Νοεμβρίου 1821, τον Οργανισμό της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος. Το 1823 το Φιλελληνικό Κομιτάτο του Λονδίνου (London Philhellenic Committee) στέλνει με τον εκπρόσωπο του συνταγματάρχη Λέστερ Στάνχοπ (Leicester Stanhope) στο Μεσολόγγι τέσσερα πιεστήρια, δύο τυπογραφεία και δυο λιθογραφεία για την ίδρυση τυπογραφείου και την έκδοση εφημερίδας. Η ίδρυση του τυπογραφείου συνδέεται με την παρουσία στο Μεσολόγγι του φιλέλληνα Λόρδου Βύρωνα ((Lord Byron), ο οποίος είχε φτάσει εκεί με τον Ιταλό φιλέλληνα Πιέτρο Γκάμπα (Pietro Gamba). Συντάκτης της εφημερίδας ήταν ο Ελβετός Ιωάννης Ιάκωβος Μάγερ (Johann Jacob Meyer) και τυπογράφοι αρχικά ο Παύλος Πατρίκιος και αργότερα ο Δημήτριος Μεσθενεύς. Επειδή τα πιεστήρια του Κομιτάτου καθυστέρησαν να φτάσουν στο Μεσολόγγι, η εφημερίδα Ελληνικά Χρονικά άρχισε να τυπώνεται από την Πρωτοχρονιά του 1824 με το υπάρχον πιεστήριο, αυτό του Μαυροκορδάτου. Λίγο αργότερα έφτασε και το τυπογραφείο του Φιλελληνικού Κομιτάτου, με τελειότερο πιεστήριο και καλύτερα εξοπλισμένο. Εκτός από τις εφημερίδες Ελληνικά Χρονικά και Telegrafo Greco τυπώθηκαν έντεκα βιβλία και φυλλάδια και εννέα μονόφυλλα, που εξυπηρέτησαν τις ανάγκες της Διοίκησης, την παρουσίαση συστημάτων οργάνωσης και διοίκησης και τις προσπάθειες ιδεολογικής στήριξης, κυρίως με την έκδοση του Ύμνου εις την Ελευθερία του Διονύσιου Σολωμού. Το τυπογραφείο του Μεσολογγίου καταστράφηκε στην Έξοδο.
«Τὰ Ἑλληνικὰ Χρονικὰ» [Μεσολόγγιον: Δ. Ι. Μάγερ, Α΄ Ἰανουαρίου 1824-20 Φεβρουαρίου1826] Τα Ελληνικά Χρονικά εκδόθηκαν από την 1η Ιανουαρίου 1824 έως τις 20 Φεβρουαρίου 1826 και κάθε φύλλο έφερε το γνωμικό του Τζέρεμι Μπένθαμ (Jeremy Bentham) «Τά πλείω ὀφέλη, τοῖς πλείοσι», αποδιδόμενο όμως από το συντάκτη στον Βενιαμίν Φραγκλίνο (Benjamin Franklin). Τυπώθηκαν συνολικά 266 φύλλα. Η εφημερίδα αποτελεί πολύτιμη ιστορική πηγή της τελευταίας φάσης της πολιορκίας του Μεσολογγίου (1825-1826), μιας και η έκδοσή της συνεχίστηκε και στη διάρκεια της πολιορκίας παρά τις προστριβές.
Το φύλλο 29, τυπωμένο σε μαύρο πλαίσιο, αναγγέλλει το θάνατο του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι με τρόπο σπαρακτικό: «Μεσσολόγγιον τη 7 (19) Απριλίου 1824. Απαρηγόρητα θρηνεί μεταξύ των χαρμοσύνων του Πάσχα ημερών η Ελλάς, διότι αιφνιδίως στερείται από τας αγκάλας της τον πολύτιμον αυτής ευεργέτην, τον Λαμπρόν Λόρδον Νόελ Βύρωνα». Ο Ιωάννης Γεννάδιος σημειώνει στο βιβλίο εισαγωγής της συλλογής του σχετικά με το τεκμήριο αυτό: «Οποιοδήποτε πρωτότυπο φύλλο αυτής της εφημερίδας είναι πλέον μεγάλης σπανιότητας».
«Telegrafo Greco». [Μεσολόγγι, 20 Μαρτίου 1824 - 11 Δεκεμβρίου 1824] Εβδομαδιαία πολύγλωσση εφημερίδα με συντάκτη τον Ιταλό φιλέλληνα κόμη Πιέτρο Γκάμπα. Τετρασέλιδη και δίστηλη. Φέρει σαν μότο, στα ελληνικά και ιταλικά, την ομηρική φράση: «Ήμισυ γάρ τ’ αρετής αποαίνυται ευρυόπα Ζευς ανέρος, εύτ’ αν μιν κατά δούλιον ήμαρ έλησιν | Giove toglie metà d’ogni virttute all’uom nel di che il lega in servitude». Κυκλοφόρησαν συνολικά 39 φύλλα. Η έκδοση της ξενόγλωσσης εφημερίδας αποφασίστηκε από τον Λέστερ Στάνχοπ, το Λόρδο Βύρωνα και τον Πιέτρο Γκάμπα. Θεωρήθηκε πολύ δημοκρατική για την εποχή της. Το αντίτυπο της Συλλογής του Ιωάννη Γενναδίου (15 Μαΐου 1824) ανήκε στον Λέστερ Στάνχοπ και φέρει την υπογραφή του.
«Ἱστορικὴ καὶ Κριτικὴ Σύνοψις τῶν ἐν Κρήτῃ διατρεξάντων ἀπὸ τῆς πτώσεως τοῦ πρώτου Διοικητοῦ ταύτης ἱππέως Ἀφεντούλιεφ μέχρι τῆς σήμερον. ἐν ᾗ ὡς πρόλογος μὲν χρησιμεύει, ἡ γνωστοποίησις τοῦ γενικοῦ καὶ μερικοῦ χαρακτῆρος τοῦ Κρητικοῦ λαοῦ..». ὑπὸ … Π. Νικολαΐδου, … Μεσολόγγιον. Εκ τῆς Τυπογραφίας Δημητρίου Μεσθενεως. 1824. Διήγηση από τον Π. Νικολαΐδητων γεγονότων της περιόδου της Αρμοστείας του Μιχαήλ Κομνηνού Αφεντούλη στην Κρήτη.
Ο Μιχαήλ Κομνηνός Αφεντούλιεφ ή Αφεντούλης (1769-1855), Ρώσος αξιωματικός ελληνικής καταγωγής, έφτασε στην Ελλάδα, με την έναρξη της Επανάστασης. Με εντολή του Δημητρίου Υψηλάντη, ανέλαβε Αρμοστής στην Κρήτη από το Μάιο του 1822. Καθαιρέθηκε όμως και αντικαταστάθηκε από τον Μανώλη Τομπάζη (1784-1831) στις 21 Μαΐου 1823.
«Προσωρινὸν Πολίτευμα τῆς Ἑλλάδος. Καὶ Σχέδιον Ὀργανισμοῦ Τῶν Ἐπαρχιῶν αὐτῆς Ἀμφότερα ἐπιδιορθωμένα καὶ ἐπικυρωμένα ὑπὸ τῆς Δευτέρας Ἐθνικῆς Νομοθετικῆς τῶν Ἑλλήνων Συνελεύσεως ἐν Ἄστρει. οἷς ἕπονται τὸ Πολιτικὸν Σύνταγμα τῆς Βρεταννίας καὶ τὸ τῶν Ἡνωμένων Ἐπικρατειῶν τῆς Ἀμερικῆς…» μεταφρασθέντα Ὑπὸ Α.Πολυζωΐδου. Ἐξεδόθησαν νῦν πρῶτον Τύποις καὶ ἀναλώμασι Δ. Μεσθενέως. Πρὸς χρῆσιν κοινὴν καὶ ὠφέλειαν τῶν Ἑλλήνων. Ἐν Μεσολογγίῳ 1824.
Δεύτερη έκδοση της αναθεώρησης του Συντάγματος του 1822 (1η έκδοση στην Ύδρα το 1824). Το Προσωρινό Πολίτευμα του 1824 περιλάμβανε, για πρώτη φορά, εκτός από το Σύνταγμα της Β΄ Εθνοσυνέλευσης στο Άστρος, τα πολιτικά συντάγματα της Βρετανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής μεταφρασμένα στα ελληνικά. Το κείμενο τροφοδότησε συζητήσεις για συνταγματικά και οργανωτικά ζητήματα, αποκαλύπτοντας τους δεσμούς μεταξύ της Αμερικής και των Ελλήνων επαναστατών. Ο Αναστάσιος Πολυζωίδης (Μελένικο, 1802 - Αθήνα, 1873) ήταν Έλληνας πολιτικός, δημοσιογράφος, συγγραφέας και δικαστικός. Σημαντική ήταν η συμβολή του στη συγγραφή της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας της Ελλάδος στην Α΄ Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου.
«Θεωρία Γενικὴ περὶ τῶν Διαφόρων Διοικητικῶν Συστημάτων καὶ ἐξαιρέτως περὶ τοῦ Κοινοβουλευτικοῦ. μεθ` ἣν ἕπεται Πραγματεία σύντομος περὶ τῶν εἰρηνοποιῶν καὶ ὁρκωτῶν κριτῶν τῆς Ἀγγλίας» Κατὰ τοὺς ἀρίστους Γάλλους καὶ Ἄγγλους Συγγραφεῖς ὑπὸ Ἀ. Πολυζωΐδου. Τύποις καὶ Ἀναλώμασι Δ. Μεσθενέως. Ἐν Μεσολογγίῳ. 1825. Πρώτη και μόνη έκδοση. Ο Ιωάννης Γεννάδιος σημειώνει στον κατάλογό του ότι το αντίτυπο της συλλογής του είναι μεγάλης σπανιότητας.
«Ὕμνος εἰς τὴν Ἐλευθερίαν ἔγραψε Διονύσιος Σολωμὸς Ζακύνθιος Τὸν Μάϊον Μῆνα 1823. = Inno alla Libertà Dionisio Solomos da Zacinto scrisse Il Mese di Maggio 1823». Ἐν Μεσολογγίῳ. Ἐκ τῆς Τυπογραφίας Δ. Μεσθενέως. 1825. Πρώτη έκδοση στην Ελλάδα του Ύμνου εις την Ελευθερίαν που συνέθεσε ο εθνικός ποιητής Διονύσιος Σολωμός το 1823 στη Ζάκυνθο.
Το ποίημα είχε ήδη δημοσιευτεί δύο φορές στο Παρίσι το 1825, στο τυπογραφείο του Ντιντό: πρώτα από τον Stanislas Julien και στη συνέχεια από τον Φωριέλ στα «Ελληνικά Δημοτικά Τραγούδια» (Παρίσι 1824-1825). Στην έκδοση του Μεσολογγίου αφαιρέθηκαν οι στίχοι που κατηγορούν την Αγγλία και την Αυστρία και υπάρχει αντικριστή ιταλική μετάφραση του G. Grassetti. Ο Ύμνος μελοποιήθηκε από τον Νικόλαο Μάντζαρο το 1864 και έγινε ο Ελληνικός Εθνικός Ύμνος το 1865.